W myśl zasady określonej w postępowaniu administracyjnym, wyrażonej w art. 61 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania decyzji. Sąd może jednak, na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części aktu lub czynności, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Przesłanki te mogą wystąpić łącznie lub samodzielnie.
Wykładnię powyższych przesłanek przeprowadził WSA a następnie NSA w sprawie o unieważnienie patentu na wynalazek „Kompozycja farmaceutyczna etynyloestradiolu i drospireronu i jej zastosowanie”, toczącej się pomiędzy uprawnionym z patentu – Bayer Pharma Aktiengesellschaft a Richter Gedeon Nyrt. Urząd Patentowy unieważnił sporny patent, uwzględniając zarzut braku patentowalności, WSA podtrzymał decyzję Urzędu.
Uprawniony z patentu złożył skargę na decyzję Urzędu, zawierającą wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji unieważniającej patent. Zasadność wniosku poparta była następującymi argumentami:
- brak wstrzymania wykonalności takiej decyzji w negatywny sposób wpłynie na sytuację prawną uprawnionego, spowoduje niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub trudnych do odwrócenia skutków,
- decyzja wpływa negatywnie na zakres praw przysługujących uprawnionemu, gdyż pozbawia go prawa wyłącznego, wynikającego z patentu i wszelkich uprawnień w tego wynikających, co oznacza, że uprawniony będzie musiał znosić ingerencję podmiotów trzecich w zakres prawa które mu przysługiwało i powstrzymywać się od podejmowania jakichkolwiek działań mających na celu wykorzystywanie stworzonego przez siebie wynalazku,
- wykonanie decyzji tworzy podmiotom trzecim możliwość swobodnego korzystania z jej wynalazku i czerpania z tego tytułu korzyści majątkowych.
Ocena WSA
WSA odmówił wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji, dokonując następującej analizy przesłanek z art. 61 § 3 p.p.s.a.
Odnośnie przesłanki niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody, WSA wskazał, że chodzi w tym przypadku o taką szkodę, majątkową a także niemajątkową, która nie będzie mogła być wynagrodzona przez późniejszy zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia ani też nie będzie możliwe przywrócenie rzeczy do stanu pierwotnego. Ciężar wskazania istnienia przesłanek zastosowania przywołanego przepisu spoczywa na skarżącym składającym wniosek.
Odnosząc się do argumentacji uprawnionego, WSA wskazał, że stosownie do przepisu art. 61 § 3 p.p.s.a. podstawową przesłanką wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub czynności przez sąd jest wykazanie niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody, tak więc nie jakiejkolwiek lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, czyli takich, których nie można byłoby naprawić w razie ewentualnego uwzględnienia skargi.
Zdaniem Sądu, uprawniony nie wyjaśnił na czym miałaby polegać znaczna szkoda w rozumieniu art. 61 § 3 p.p.s.a. którą poniósłby w związku z brakiem wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji. Wskazał również, że w przedmiotowym wniosku posłużył się on sformułowaniami ogólnymi, nie urzeczywistniając niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody, czy spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.
Jak przyznał WSA, unieważnienie patentu może mieć wpływ na sytuację ekonomiczną uprawnionego, może też skutkować brakiem opłat za korzystanie z wynalazku, czy też, jak wskazał uprawniony, umożliwić podmiotom trzecim ingerowanie w stworzony przez niego wynalazek, jednakże okoliczności powinny zostać poparte konkretnymi danymi finansowym. Powinno być zatem szczegółowo wyjaśnione jak prawo uprawnionego do patentu wpływało na czerpanie przez spółkę konkretnych korzyści ekonomicznych, których spółka zaskarżaną decyzją została pozbawiona. Uzasadnieniem dla tych okoliczności nie może być samo powoływanie się przez spółkę na utratę prawa wyłącznego do patentu i związane z tym powstrzymywanie się od podejmowania jakichkolwiek działań mających na celu wykorzystywanie stworzonego wynalazku.
Ocena NSA
NSA uwzględnił zażalenie wniesione przez uprawnionego z patentu. Dokonując wykładni przesłanek z art. 61 § 3 p.p.s.a. wskazał, że przesłanką wstrzymania wykonania decyzji jest niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody o której można mówić, jeżeli rozmiary szkody wywołanej wykonaniem zaskarżonego aktu administracyjnego są większe niż zwykłe skutki wywołane wykonaniem aktu tego rodzaju.
Zdaniem NSA, spowodowanie trudnych do odwrócenia skutków musi być rozważone z uwzględnieniem specyfiki aktu administracyjnego, którego dotyczy wniosek o wstrzymanie – w omawianej sprawie – decyzji. Jak wskazano w uzasadnieniu, przesłanki te dotyczą zdarzeń przyszłych, stanowiących spodziewany skutek wykonania decyzji. NSA wskazał, że skutki te mają w ocenie wniosku znaczenie niejako potencjalne.
Sąd administracyjny powinien swoje rozstrzygnięcie oprzeć zarówno o wniosek skarżącego jak i materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy i ocenić, czy występują wymienione przesłanki wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu. Uprawdopodobnienie okoliczności przemawiających za wstrzymaniem wykonania zaskarżonej decyzji spoczywa z kolei na stronie skarżącej. Wnioskodawca ma obowiązek uzasadnienia wniosku poprzez poparcie go twierdzeniami, tezami oraz stosownymi dokumentami na okoliczność spełnienia ustawowych przesłanek udzielenia ochrony tymczasowej. Sąd administracyjny ma obowiązek odnieść się do wskazanych w nim okoliczności oraz wyjaśnić z jakich względów uznał, że w danej sprawie zachodzą bądź nie występują przesłanki wstrzymania wykonania aktu lub czynności.
WSA w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wywiódł jedynie, że uprawniony nie wykazał niebezpieczeństwa wystąpienia przesłanek z art. 61 § 3 p.p.s.a. NSA uznał więc za zasadne zarzuty uprawnionego, co do naruszenia przez WSA art. 141 § 4 p.p.s.a., stwierdzając, że uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia jest zbyt ogólnikowe i lakoniczne.
Podkreślono, że przesłanki zawarte w art. 61 § 3 p.p.s.a. zostały sformułowane w sposób nieostry, co wiąże się z koniecznością ich konkretyzacji. Ponadto, odmowa tymczasowa nie służy zabezpieczeniu strony przed jakimikolwiek skutkami wykonania zaskarżonej decyzji, lecz jedynie przed skutkami bezpośrednio związanymi z jej wykonaniem, których ponadto nie można byłoby naprawić w razie ewentualnego uwzględnienia skargi. W art. 61 § 3 p.p.s.a. jest mowa nie o jakiejkolwiek szkodzie (materialnej lub niematerialnej) lecz o znacznej szkodzie. Natomiast trudne do odwrócenia skutki to takie prawne lub faktyczne skutki, które raz zaistniałe powodują istotną lub trwałą zmianę rzeczywistości, przy czym powrót do stanu poprzedniego może nastąpić tylko po dłuższym czasie lub przy stosunkowo dużym nakładzie sił i środków, a często w ogóle bywa niemożliwy.
NSA uznał, że okoliczności wskazane przez uprawnionego mogą mieć wpływ na jego sytuację ekonomiczną oraz ochronę praw. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym z załączonej kopii pozwu, wynika nadto, że uprawdopodobnił on, że szkoda powstała wskutek odmowy ochrony tymczasowej w rozpoznawanej sprawie będzie znaczna, w związku z czym uzasadnia wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji.
Zdaniem NSA, Sąd I instancji winien był ocenić, rozważyć i uwzględnić fakty przedstawione przez uprawnionego we wnioskowanym zakresie. Nie ulega bowiem wątpliwości, że korzystanie przez podmioty trzecie z wynalazku uprawnionego związane jest z czerpaniem przez nie konkretnych korzyści ekonomicznych, których strona na skutek wydania zaskarżonej decyzji została pozbawiona i których nie będzie mogła dochodzić w późniejszym toku postępowania, wskutek ewentualnego uwzględnienia jej skargi. Działania tych podmiotów, z wykorzystaniem unieważnionego prawa uprawnionego, staną się bowiem legalne i nie będzie istniała możliwość domagania się od nich zwrotu nienależnie uzyskanych korzyści oraz ewentualnego odszkodowania.
Sąd stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie zachodzi niebezpieczeństwo wystąpienia przesłanek określonych w art. 61 § 3 p.p.s.a., który wyraźnie wskazuje, iż ochrona tymczasowa może zostać udzielona nie tyle z uwagi na wykazanie przesłanek przez stronę, co na faktyczne ich zaistnienie. Oznacza to, że sąd oceniając wniosek winien był zbadać rzeczywisty kontekst sprawy.
Autor: Ewa Majchrzak, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy
tel. (22) 831 12 34, e-mail: biuro@kondrat.pl; www.kondrat.pl
źródło zdjęcia: www.sxc.hu